Warszawska Fabryka Drutu, Sztyftów i Gwoździ, znana powszechnie jako „Drucianka”, była jednym z kluczowych zakładów przemysłowych stolicy, zlokalizowanym przy ulicy Objazdowej 1 na Pradze-Północ. Jej historia sięga końca XIX wieku i odzwierciedla dynamiczny rozwój przemysłu w Królestwie Polskim.
Powstanie i rozwój fabryki
Fabryka została założona w 1899 roku jako Belgijska Spółka Akcyjna Warszawskiej Fabryki Drutu, Sztyftów i Gwoździ. Zabudowania fabryczne, zaprojektowane przez architekta Kazimierza Loewego, wzniesiono z czerwonej cegły, co nadawało im charakterystyczny wygląd. Zakład szybko stał się jednym z głównych producentów gwoździ, drutu kolczastego, łańcuchów i siatki metalowej w Królestwie Polskim.
W okresie międzywojennym fabryka zatrudniała około 360 osób i była ważnym ośrodkiem ruchu robotniczego w Warszawie. Pracownicy organizowali strajki, domagając się lepszych warunków pracy i wyższych płac, m.in. w latach 1914, 1916 oraz 1934/1935.
Wpływ wojen na działalność zakładu
Podczas I wojny światowej fabryka zwiększyła produkcję, współpracując z wojskiem. Jednak II wojna światowa przyniosła zakładowi poważne straty. We wrześniu 1939 roku, podczas bombardowań, część budynków uległa zniszczeniu, a dachy wielu z nich spłonęły. W czasie okupacji niemieckiej na terenie fabryki działała konspiracyjna organizacja Sierp i Młot, której członkowie, w tym Karol Wójcik, zostali aresztowani przez Gestapo i wywiezieni do obozu Auschwitz-Birkenau.
We wrześniu 1944 roku, podczas wyzwalania Pragi, fabryka została spalona, z wyjątkiem budynku magazynu wyrobów gotowych. Po wojnie, w 1946 roku, zakład znacjonalizowano i wznowiono działalność pod nazwą Warszawska Fabryka Drutu i Gwoździ im. Karola Wójcika. W 1952 roku zmieniono profil produkcji na wytwarzanie sprężyn dla przemysłu motoryzacyjnego, lotniczego i rolniczego, przekształcając zakład w Warszawską Fabrykę Sprężyn.
Karol Wójcik – działacz robotniczy związany z „Drucianką”
Karol Wójcik (1883–1941) był metalowcem i aktywnym działaczem ruchu robotniczego. Od 1909 roku pracował w „Druciance”, gdzie angażował się w organizację strajków i walkę o prawa pracowników. Był członkiem Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) oraz Komunistycznej Partii Polski (KPP). W 1940 roku został aresztowany przez Niemców za działalność konspiracyjną i osadzony na Pawiaku, a następnie wywieziony do Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął 10 marca 1941 roku.
Dziedzictwo i współczesność
Po zakończeniu działalności fabryki w 2000 roku, zabudowania „Drucianki” stopniowo popadały w ruinę. W 2010 roku najstarsze budynki zostały wpisane do rejestru zabytków. Obecnie planowana jest rewitalizacja tego terenu. Projekt „Drucianka Campus” zakłada przekształcenie dawnej fabryki w nowoczesny kompleks biurowo-usługowy, łączący historyczną architekturę z nowoczesnymi rozwiązaniami. Inwestycja ma na celu przywrócenie świetności temu miejscu i nadanie mu nowej funkcji w miejskiej przestrzeni.
