9 listopada przypada 109. rocznica nadania praw miejskich Pruszkowowi. Rozwój miasta był ściśle związany z uruchomieniem i eksploatacją Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej, która w XIX wieku stała się kluczową arterią transportową na terenie zaboru rosyjskiego. Już od 1845 roku pociągi kursowały do Pruszkowa, a formalne otwarcie linii Warszawa–Wiedeń nastąpiło w 1848 roku.
Dzięki połączeniu kolejowemu przyspieszył rozwój miejscowości położonych wzdłuż trasy – rosła liczba mieszkańców, intensyfikował się handel, a infrastruktura zyskiwała nowe funkcje i standardy. Bliskość Warszawy oraz dogodne skomunikowanie sprawiły, że Pruszków stał się atrakcyjną lokalizacją zarówno dla przemysłu, jak i dla osadnictwa.
Ważnym impulsem dla urbanizacji okolicy była budowa w 1891 roku Szpitala dla Psychicznie Chorych w Tw ork ach. Funkcjonowanie placówki przełożyło się na powstanie osiedla mieszkaniowego, usług i zaplecza technicznego we wsi Tworki, co zacieśniało więzi gospodarcze i społeczne w całym rejonie.
Prawa miejskie zostały nadane 9 listopada 1916 roku. Jednocześnie w granice nowego organizmu miejskiego włączono Tworki i Żbików, co porządkowało układ administracyjny rozwijającego się ośrodka podwarszawskiego. Jak tłumaczą historycy z Muzeum Dulag 121, decyzję ogłosił generał-gubernator Warszawy Hans von Beseler. Władze niemieckie powołały na burmistrza inż. Edmunda Wargenau, byłego kierownika zakładów Tillmannsa, a po jego dymisji w czerwcu 1918 roku stanowisko objął Józef Piltz. Rada Miejska do 1918 roku pełniła przede wszystkim rolę ciała doradczego przy burmistrzu, bez pełni kompetencji samorządowych. Jak podają badacze, nadanie praw miejskich wpisywało się w szerszą politykę władz okupacyjnych – poprzez ustępstwa i obietnice większej autonomii starano się zyskać przychylność Polaków, licząc na zasilenie szeregów armii niemieckiej.
Dzisiejszy Pruszków zachowuje ślady tamtej kolejowej genezy i decyzji administracyjnych sprzed ponad wieku – układ urbanistyczny, funkcje gospodarcze oraz sieć powiązań komunikacyjnych pozostają efektem procesów, które zaczęły się od torów prowadzących z Warszawy w kierunku zachodnim.
