Bobry, które pojawiły się w Dolince Służewskiej około 2017 roku, stały się jednym z najbardziej charakterystycznych gatunków dzikich mieszkańców Potoku Służewieckiego. Jednocześnie od kilku miesięcy ich tamy są systematycznie obniżane lub rozbierane przez Wody Polskie na podstawie wydanych zezwoleń, co wywołuje sprzeciw przyrodników i lokalnych społeczników.
Dolinka Służewska – półdziki korytarz przyrodniczy w środku miasta
Potok Służewiecki ma ok. 15,8 km długości, wypływa w rejonie lotniska Chopina i płynie kolejno przez Służewiec, park Dolinka Służewska oraz dalej wzdłuż alei Wilanowskiej do Wilanowa, gdzie przez Jeziorko Wilanowskie i Kanał Sobieskiego uchodzi do Wilanówki. Cała zlewnia potoku leży w granicach m.st. Warszawy, a sam ciek stanowi fragment dawnej rzeki Sadurki.
W Dolince Służewskiej potok tworzy system stawów i podmokłych fragmentów doliny, otoczonych terenami rekreacyjnymi osiedli Służew i Służewiec. Zarząd Zieleni m.st. Warszawy podkreśla, że prowadzone w parku inwestycje – w tym naturalny plac zabaw i nowe nasadzenia – mają godzić funkcję rekreacyjną z ochroną cennej przyrody, m.in. poprzez ograniczanie koszenia, pozostawianie fragmentów jako „ostoje przyrody” oraz zwiększanie ilości martwego drewna.
Ten półdziki charakter doliny sprzyja wielu gatunkom zwierząt. Oprócz ptaków wodnych, płazów i drobnych ssaków, w ostatnich latach silnie zaznaczyła się obecność bobrów, które wykorzystały stosunkowo spokojny, nisko zabudowany odcinek Potoku Służewieckiego.
„Służewskie bobry” – od pierwszej bobrzycy do symbolu Dolinki
Z relacji przyrodników wynika, że pierwsza samica bobra pojawiła się w Dolince Służewskiej w 2017 roku. To ona zapoczątkowała lokalną populację, która przez kolejne lata była regularnie obserwowana przez mieszkańców Mokotowa i Ursynowa.
Samica stała się nieformalnym symbolem doliny, a wokół „służewskich bobrów” zaczęły powstawać inicjatywy edukacyjne. Służewski Dom Kultury oraz lokalne organizacje, w tym Stowarzyszenie Nasz Bóbr, organizują spacery pod hasłem „Bobry z Dolinki” czy „Różnorodna Dolinka: Służewskie bobry”. Podczas tych wydarzeń przyrodnicy tłumaczą, dlaczego bobry ścinają drzewa, jak wpływają na retencję wody oraz jak ograniczać konflikty na linii człowiek–bóbr w przestrzeni miejskiej.
W 2022 roku informowano o śmierci najbardziej znanej samicy. Jak relacjonował portal zajmujący się tematyką zwierząt, była to właśnie bobrzyca, która „jako pierwsza osiedliła się w Dolinie Służewskiej i dała początek lokalnej populacji” – zostawiła po sobie młode, a jej śmierć wywołała szeroki odzew mieszkańców. Opisywane obrażenia wskazywały na możliwą ingerencję człowieka, jednak dotąd nie przedstawiono oficjalnych ustaleń, które jednoznacznie wyjaśniłyby okoliczności zdarzenia.
Mimo tej straty populacja bobrów w Dolince nadal funkcjonuje. Zwierzęta żerują głównie w stawach, a na potoku budują tamy, które podnoszą poziom wody i zapewniają stałe zasilanie akwenów poprzez istniejące od lat 70. zrzuty i urządzenia piętrzące.
Bobry pod ochroną – kiedy można niszczyć tamy
Bóbr europejski jest w Polsce objęty ochroną gatunkową częściową. Oznacza to m.in. zakaz umyślnego zabijania, okaleczania, chwytania, a także niszczenia jego siedlisk oraz schronień, w tym żeremi i tam, bez odpowiedniej zgody.
Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody zezwolenia na niszczenie siedlisk lub tam bobrowych mogą być wydawane wyłącznie w sytuacjach, gdy:
- nie ma rozwiązań alternatywnych,
- planowane działania nie spowodują szkody dla lokalnej populacji gatunku,
- zachodzą określone przesłanki, takie jak konieczność ochrony bezpieczeństwa ludzi, mienia lub ważnych inwestycji infrastrukturalnych.
Jednocześnie eksperci zajmujący się gospodarką wodną wskazują, że tamy bobrowe – oprócz potencjalnych szkód – pełnią istotne funkcje przyrodnicze: zwiększają retencję wód, poprawiają warunki wilgotnościowe w dolinach, ograniczają erozję i sprzyjają różnorodności biologicznej w dolinach cieków.
To właśnie napięcie między tymi korzyściami a obawami o bezpieczeństwo przeciwpowodziowe leży u podstaw sporu o tamy w Potoku Służewieckim.
Argumenty Wód Polskich: bezpieczeństwo i utrzymanie cieku
We wrześniu 2025 roku Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie – jednostka Wód Polskich – przeprowadził na Potoku Służewieckim prace, które objęły m.in. obniżenie tam bobrowych w rejonie Dolinki Służewskiej. W oficjalnym komunikacie wskazano, że działania miały na celu obniżenie poziomu wody i „ułatwienie swobodnego spływu wód”. Jako powód podano podwyższone piętrzenie wody powyżej standardowego poziomu, konieczność przeprowadzenia prac utrzymaniowych (takich jak koszenie skarp i dna cieku) oraz zapobieganie podtopieniom w przypadku intensywnych opadów, zwłaszcza z górnej części zlewni, w tym rejonu lotniska Chopina.
RZGW podkreśla, że:
- prace wykonano ręcznie, bez użycia ciężkiego sprzętu,
- ich celem było także „eliminowanie rozlewisk w Dolince Służewskiej oraz odsłonięcie wylotów jazów odprowadzających wodę ze stawów”,
- wszystkie działania są prowadzone w oparciu o decyzję zezwalającą na niszczenie tam bobrowych na Potoku Służewieckim.
Rzecznik Wód Polskich zwracał uwagę, że priorytetem instytucji jest zapewnienie drożności i płynności potoku w obawie przed ewentualnymi powodziami i podtopieniami nieruchomości położonych w jego dolinie. Jako argument wskazywano m.in. sytuację z poprzedniego roku, gdy przy wysokich stanach wody dochodziło do lokalnych zalewisk. Według przedstawicieli Wód Polskich działania RZGW „mieszczą się w granicach prawa, w oparciu o odpowiednie pozwolenia” i nie stanowią „walki z bobrami”, lecz element standardowego utrzymania koryt rzek.
Głos społeczników: „tamy nie zagrażają okolicy”
Inaczej sytuację oceniają przyrodnicy i społecznicy ze Stowarzyszenia Nasz Bóbr oraz lokalnych organizacji. W rozmowach z mediami podkreślają oni, że:
- bobry w Dolince Służewskiej bytują od 2017 roku,
- ich tamy w parku nie stwarzają zagrożenia dla zabudowy mieszkaniowej, która – jak szacują – znajduje się kilka metrów powyżej poziomu cieków i stawów,
- dolina w tym miejscu jest oddalona o około 2 km od terenów przy ul. Arbuzowej, wskazywanych przez Wody Polskie jako obszar zagrożony podtopieniami.
Roman Głodowski ze Stowarzyszenia Nasz Bóbr wskazywał, że w ciągu niespełna dwóch tygodni tamy w Dolince były niszczone kilkukrotnie, a bobry każdej nocy odbudowywały konstrukcje – w pewnym momencie dobudowując kolejną. W ocenie społeczników taka praktyka powoduje, że zwierzęta muszą ścinać coraz więcej drzew i gałęzi, przemieszczając się głębiej w park w poszukiwaniu materiału.
Jak relacjonuje portal zajmujący się tematyką środowiskową, Stowarzyszenie Nasz Bóbr zarzuca Wodom Polskim „maniakalne niszczenie” tam i twierdzi, że nie było podstaw prawnych do wydania derogacji, skoro tamy w dolinie nie powodowały szkód w mieniu ani nie zagrażały bezpieczeństwu. Organizacja zapowiedziała złożenie zawiadomienia do prokuratury oraz apeluje, by osoby obserwujące niszczenie tam żądały okazania odpowiedniej decyzji, a w razie jej braku wzywały policję.
W rozmowach społecznicy podkreślają, że dla Dolinki Służewskiej procedowany jest wniosek o ustanowienie użytku ekologicznego. W ich ocenie objęcie parku dodatkową formą ochrony przyrody ograniczyłoby możliwość ingerencji w siedliska bobrów na tym odcinku potoku, pozostawiając standardowe działania utrzymaniowe poza granicami parku.
Według przyrodników „praca bobrów nie zagraża bezpieczeństwu okolicy”, a tamy na Potoku Służewieckim pełnią przede wszystkim funkcję naturalnej retencji sprzyjającej bioróżnorodności doliny. Takie stanowisko prezentowane jest m.in. w rozmowach Romanem Głodowskim.
Kolejna interwencja przy Rodowicza „Anody”
Jednym z miejsc, gdzie konflikt narasta szczególnie wyraźnie, jest odcinek Potoku Służewieckiego w rejonie ul. Rodowicza „Anody”, na granicy Mokotowa i Ursynowa. To tu bobry zbudowały tamę, która piętrzy wodę na potoku i zasila okoliczne zbiorniki.
Z informacji przekazanych redakcji wynika, że w najbliższym czasie tama ma zostać ponownie obniżona bądź rozebrana w ramach działań utrzymaniowych prowadzonych przez Wody Polskie na podstawie obowiązującej decyzji derogacyjnej. Dla mieszkańców i obserwatorów przyrody, którzy traktują tę część Dolinki jako szczególnie cenny zakątek półdzikiej przyrody, oznacza to kolejną odsłonę sporu o granice ingerencji człowieka w działalność bobrów.
Aktywiści zapowiadają dalsze monitorowanie sytuacji, dokumentowanie prac prowadzonych w korycie potoku oraz kontynuowanie działań edukacyjnych w terenie. Spór o tamy staje się więc jednocześnie dyskusją o tym, jak w praktyce realizować w Warszawie hasło „miasta przyjaznego przyrodzie” w miejscach, gdzie interesy bezpieczeństwa hydrologicznego i ochrony dzikich gatunków stykają się bezpośrednio.
Dolinka między retencją a ochroną przed podtopieniami
Przypadek bobrów z Dolinki Służewskiej pokazuje, jak silne emocje budzi dziś zarządzanie miejskimi ciekami wodnymi. Z jednej strony stoi obowiązek zapewnienia drożności potoku i bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; z drugiej – rosnące oczekiwania mieszkańców, by półdzikie doliny rzeczne pełniły funkcję ostoi przyrody, nawet kosztem rezygnacji z części tradycyjnych praktyk utrzymaniowych.
Decyzje dotyczące kolejnych ingerencji w tamy bobrowe na Potoku Służewieckim będą w kolejnych miesiącach wciąż bacznie obserwowane zarówno przez mieszkańców okolicy, jak i organizacje zajmujące się ochroną przyrody. Dla Dolinki Służewskiej – jednego z najważniejszych korytarzy ekologicznych południowej Warszawy – rozstrzygnięcie tego sporu będzie miało bezpośrednie znaczenie dla przyszłego charakteru całej doliny.
