Pałac Kultury i Nauki pozostanie jedyną wysoką dominantą w ścisłym centrum Warszawy. Z projektu nowego planu ogólnego miasta wynika, że zrezygnowano z koncepcji otaczania go wieżowcami – w jego sąsiedztwie powstawać mają wyłącznie niższe budynki oraz zielony plac Centralny, a mieszkańcy właśnie zaczęli konsultować te założenia w ramach Strategii 2040+ i planu ogólnego.
Cztery planowane wieżowce, których nie będzie
Jeszcze od 2010 roku obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania rejonu Pałacu Kultury i Nauki, który dopuszcza bardzo intensywną zabudowę wysokościową wokół gmachu. Od strony ul. Emilii Plater zaplanowano trzy wieżowce – dwa wyższe od Pałacu (ok. 233–245 m) oraz trzeci o wysokości ok. 208–220 m. Dodatkowo przewidziano dwa kolejne wysokie budynki bliżej ronda Dmowskiego, w drugiej linii zabudowy Al. Jerozolimskich.
W ostatnich latach koncepcję tę doprecyzowywano. Wiceprezydent Renata Kaznowska wskazywała, że w obowiązującym układzie planistycznym rozważano cztery wysokościowce: trzy od strony Emilii Plater – dwa bardzo wysokie przy Sali Kongresowej i jeden nieco niższy bliżej Dworca Centralnego – oraz czwarty w rejonie stacji metra Centrum. W projekcie nowego planu ogólnego wszystkie te wieże zniknęły.
Nowy plan ogólny – niższa zabudowa i „samotna wieża” PKiN
Plan ogólny, który ma zastąpić dotychczasowe studium uwarunkowań, wyznacza dla całego miasta strefy planistyczne i limity wysokości zabudowy. W jego projekcie dla rejonu PKiN zapisano, że najbliższe otoczenie pałacu może być zabudowane jedynie budynkami o wysokości porównywalnej do istniejących kamienic i biurowców wzdłuż ul. Emilii Plater – około 30 metrów.
Dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego Bartosz Rozbiewski uzasadniał tę decyzję tym, że Pałac Kultury został wstawiony po wojnie w siatkę XIX-wiecznych ulic i otaczająca go zabudowa powinna pozostać w skali dawnego miasta. PKiN traktowany jest jako element dziedzictwa urbanistycznego i architektonicznego, który ma pozostać czytelną dominantą, a nie zostać zasłonięty wysoką zabudową.
Jednocześnie, jak podkreśla wiceprezydent Kaznowska, rezygnacja z wieżowców przy samym pałacu nie oznacza odejścia od wysokościowców w całej Warszawie. Projekt planu ogólnego przewiduje dwa główne „pasma wysokościowe”: w rejonie ulic Chałubińskiego, Jana Pawła II i Emilii Plater oraz wzdłuż Okopowej i Towarowej. Dodatkowo wyższe budynki mają być możliwe przy wybranych węzłach przesiadkowych, z ograniczeniami dostosowanymi do lokalnej panoramy – m.in. ok. 140 m dla dominant w rejonie Portu Praskiego i Teatru Powszechnego.
Plac Centralny zamiast morza betonu
Równolegle do zmian planistycznych trwa fizyczna przebudowa otoczenia PKiN. Kluczowym elementem jest plac Centralny – nowa, zielona przestrzeń w środkowej części dawnego placu Defilad, między Marszałkowską a pałacem. Jak opisuje serwis Investmap na podstawie materiałów miasta, inwestycja zakłada nasadzenie ponad 100 drzew, tysięcy krzewów i założenie trawników oraz płytkiej sadzawki. Zniknął duży fragment dotychczasowego betonu, pojawiły się alejki, ławki i miejsca wypoczynku.
Nawierzchnia placu ma odwzorowywać przedwojenny układ ulic i kwartałów zabudowy – siatka chodników i zróżnicowanych materiałów wyznacza dawne pierzeje kamienic, co podkreślał Instytut Rozwoju Miast i Regionów w opisie projektu A-A Collective. Plac Centralny jest elementem programu „Nowe Centrum Warszawy” i ma spinać w jeden układ park Świętokrzyski, plac Defilad, plac Powstańców Warszawy, plac Pięciu Rogów oraz przebudowywany kwartał ulic Złota–Zgoda–Sienkiewicza–Jasna.
MSN już działa, TR Warszawa w budowie
Rejon PKiN staje się także ważnym węzłem instytucji kultury. Nowa siedziba Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie przy placu Defilad została oficjalnie otwarta 25 października 2024 r., co potwierdzają komunikaty muzeum i miasta. W lutym 2025 roku ruszyła pierwsza duża prezentacja kolekcji w nowym gmachu – wystawa „Wystawa niestała. 4 × kolekcja”.
Po stronie wschodniej placu Defilad powstaje natomiast nowa siedziba teatru TR Warszawa, projektowana – podobnie jak muzeum – przez pracownię Thomasa Phifera. Zgodnie z informacjami ratusza i samego teatru, w czerwcu 2025 roku podpisano umowę na realizację pierwszego etapu inwestycji, obejmującego część podziemną budynku, a prace budowlane ruszyły latem 2025 r. Docelowo czarny gmach TR ma tworzyć spójną kompozycję z białą bryłą muzeum, zamykając wschodnią pierzeję nowego placu.
Przebudowywane śródmieście – Złota, Zgoda, Sienkiewicza, Jasna
Przekształcenia obejmują też sąsiedni kwartał ulic Złota–Zgoda–Sienkiewicza–Jasna. Jak wynika z materiałów Zarządu Dróg Miejskich przywoływanych przez Investmap, miasto realizuje tam projekt o powierzchni ok. 2,5 ha, w ramach którego ma przybyć zieleni, małej architektury oraz przestrzeni dla pieszych, a parkowanie w dużej mierze zostanie przeniesione do podziemnego parkingu pod placem Powstańców Warszawy. Nowe przejścia dla pieszych przez Marszałkowską i Al. Jerozolimskie mają połączyć ten kwartał z placem Centralnym i resztą Nowego Centrum Warszawy.
Takie „zszywanie” rozproszonych fragmentów śródmiejskich przestrzeni – placu Pięciu Rogów, ulicy Chmielnej, placu Powstańców Warszawy i placu Centralnego – ma w założeniu stworzyć bardziej spójne, piesze centrum miasta, a nie tylko reprezentacyjną przestrzeń przed Pałacem Kultury.
Strategia 2040+ i plan ogólny – co dalej z zapisami dla PKiN?
Rezygnacja z wieżowców wokół PKiN została wpisana do projektu planu ogólnego, który jest obecnie konsultowany razem ze Strategią 2040+.Na podstawie danych ratusza, konsultacje społeczne obu dokumentów rozpoczęły się 14 listopada 2025 roku i potrwają do 19 stycznia 2026 r. Mieszkanki i mieszkańcy mogą zgłaszać uwagi przez formularz online, w Wydziałach Obsługi Mieszkańców oraz podczas otwartych spotkań i dyżurów projektantów
Po analizie zgłoszeń miasto planuje wprowadzić poprawki i przekazać strategię oraz plan ogólny Radzie Warszawy najpóźniej do 30 czerwca 2026 r. Do tego czasu zapisy dotyczące zabudowy wokół Pałacu Kultury, w tym utrzymanie go jako „samotnej” dominanty wysokościowej, mogą być jeszcze doprecyzowane, ale kierunek zmian – rezygnacja z wieżowców, wzmocnienie zieleni i funkcji kulturalnych – został już wyraźnie wskazany w oficjalnych dokumentach i wypowiedziach władz miasta.
