Odbudowa zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego wchodzi w kluczowy etap przygotowań projektowych i administracyjnych. Równolegle zaplanowano konsultacje w sprawie funkcji gmachów, a zakończenie inwestycji ma nastąpić przed końcem dekady. W artykule przypominamy też najważniejsze wątki historii Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla.
Po czterech latach od uchwalenia specjalnej ustawy rząd uruchamia kluczowy etap odbudowy zachodniej pierzei pl. Piłsudskiego: Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej. 25 sierpnia spółka Pałac Saski rozpoczęła formalne negocjacje z biurem WXCA w sprawie umowy na opracowanie projektu architektonicznego, a resort kultury zapowiedział „nowe otwarcie” i przyspieszenie prac.
Spółka Pałac Saski sp. z o.o. zaprosiła pracownię WXCA Group do negocjacji warunków umowy na przygotowanie projektu odbudowy całego zespołu – Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy Królewskiej 6, 8 i 10/12. Spółka informuje, że projekt dokumentu uzyskał pozytywną opinię Prokuratorii Generalnej RP i akceptację Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jak podaje serwis branżowy „Architektura-murator”, podpisanie umowy planowane jest na przełom października i listopada.
Harmonogram i kamienie milowe
Według komunikatów i zapowiedzi: w 2025 r. ma powstać projekt budowlany wraz z uzyskaniem pozwolenia na budowę; w 2026 r. przewidziano zakończenie prac projektowych, wybór generalnego wykonawcy i start robót; zakończenie prac budowlanych wskazywane jest na 2029 r., a oddanie obiektów do użytku – do 2030 r. Te daty powtarzają zarówno media publiczne, jak i prasa branżowa.
Funkcja obiektów: użyteczność publiczna i konsultacje
Nowa ministra kultury Marta Cienkowska mówi o „nowym otwarciu” i podkreśla publiczny charakter inwestycji: „Chcemy, aby Pałac pełnił funkcję użyteczności publicznej […] dla Polek i Polaków oraz turystów”. Resort zapowiedział konsultacje w sprawie ostatecznego przeznaczenia gmachów. Dotychczas – jak informują media – rozważano m.in. przestrzenie dla Kancelarii Senatu RP i Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego (w tym salę plenarną w obrębie Pałacu Brühla).
Międzynarodowy konkurs architektoniczny rozstrzygnięto 12 października 2023 r.; zwyciężyła koncepcja pracowni WXCA. To ona została zaproszona do negocjacji umowy projektowej obejmującej cały zespół zabudowy.
Realizacja odbudowy odbywa się na podstawie ustawy z 11 sierpnia 2021 r. (ogłoszonej w jednolitym tekście w 2024 r.). Po stronie publicznej współdziałają m.in. Kancelaria Prezydenta RP, Kancelaria Senatu RP, MKiDN, Mazowiecki Urząd Wojewódzki, m.st. Warszawa i stowarzyszenie Saski 2018.
Kontekst historyczny
Dzisiejszy plac Piłsudskiego i jego zachodnia pierzeja ukształtowały się w ramach barokowej Osi Saskiej, tworzonej od 1713 r. na zamówienie Augusta II poprzez rozbudowę dawnego pałacu Morsztynów w rezydencję królewską oraz urządzenie Ogrodu Saskiego. Pałac Saski pełnił z czasem rozmaite funkcje – mieścił m.in. Liceum Warszawskie (1804–1817), a w XIX w. rosyjskie dowództwo okręgu wojskowego; w II RP był siedzibą Sztabu Generalnego Wojska Polskiego i Biura Szyfrów. Pod kolumnadą pałacu 2 listopada 1925 r. odsłonięto Grób Nieznanego Żołnierza. Zarówno Pałac Saski, jak i stojący przy tej samej pierzei Pałac Brühla – w II RP siedziba Ministerstwa Spraw Zagranicznych, wywodzący się z rezydencji Jerzego Ossolińskiego z lat 1639–1642 – zostały wysadzone przez Niemców pod koniec 1944 r. Po wojnie ocalał jedynie fragment z arkadami Grobu Nieznanego Żołnierza, który do dziś pozostaje jednym z najważniejszych symboli państwowych.
Szacunkowy koszt całego przedsięwzięcia – według uzasadnienia do ustawy i wcześniejszych deklaracji – to ok. 2,4–2,5 mld zł w perspektywie dekady. Ostateczna kwota zależeć będzie od rozwiązań projektowych oraz wyniku postępowań na generalnego wykonawcę. W dokumentach towarzyszących procesowi wskazywano także plan rozłożenia wydatków na lata 2021–2030. W latach 2021–2024 prowadzono prace przygotowawcze, w tym organizację i przeprowadzenie konkursu, opracowania koncepcyjne oraz działania edukacyjne i informacyjne dotyczące inwestycji. Spółka podsumowała te etapy w raporcie rocznym za 2024 r.
Negocjacje z WXCA mają doprowadzić do podpisania umowy projektowej jesienią. Następnie inwestor będzie mógł przejść do fazy projektowania budowlanego, procedur administracyjnych i przygotowania przetargu na wykonawstwo. Zgodnie z zapowiedziami resortu kultury wyniki konsultacji w sprawie przeznaczenia gmachów mają zostać przedstawione na początku przyszłego roku.
