Cmentarz choleryczny na warszawskiej Pradze to jedno z miejsc, które przypominają o dramatycznych wydarzeniach XIX wieku, gdy epidemie dziesiątkowały ludność Warszawy.
Powstał w latach 1872–1873, na ówczesnych peryferiach Pragi, jako miejsce pochówku ofiar kolejnej fali cholery. W zbiorowych mogiłach spoczęło tam około 500 osób.
Historia powstania cmentarza
Epidemie cholery były w XIX wieku częstym zjawiskiem, a ich skutki były katastrofalne. Brak odpowiednich warunków sanitarnych oraz niewystarczający dostęp do czystej wody pitnej sprzyjały szerzeniu się choroby. Z tego względu władze Warszawy zdecydowały się na utworzenie specjalnego cmentarza dla zmarłych na cholerę, z dala od głównych terenów zamieszkanych. Lokalizacja na obrzeżach Pragi miała zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się epidemii.
Kolej dzieli cmentarz
W 1908 roku, 35 lat po założeniu nekropolii, teren ten znalazł się w obrębie rozbudowywanej infrastruktury kolejowej. Nowe linie torów, czynne do dziś, przecinały obszar cmentarza, co spowodowało konieczność przeniesienia szczątków pochowanych tam osób. Ekshumowane ciała złożono we wspólnej mogile, którą otoczono ceglanym murem. Staraniem władz kolejowych w centralnej części cmentarza postawiono również kamienny pomnik z krzyżem, upamiętniający zmarłych. W tym samym miejscu spoczęło także siedmiu żołnierzy bałwochwalców (pogan), których nie chciano pochować na innych cmentarzach.
Lata zaniedbań i dewastacji
Jeszcze w 1925 roku cmentarz pozostawał w dobrym stanie, jednak w okresie II wojny światowej oraz w kolejnych dekadach popadł w ruinę. Brak opieki sprawił, że stał się miejscem działalności wandali i złomiarzy, a jego zabytkowa wartość była stopniowo niszczona. Przez lata pozostawał zapomniany i zaniedbany, a jedynie pojedyncze osoby podejmowały próby jego upamiętnienia.
Renowacja i ocalenie pamięci
W 2009 roku, przy okazji modernizacji infrastruktury kolejowej, kilkadziesiąt firm budowlanych i kolejowych podjęło się odbudowy i renowacji nekropolii. Prace miały na celu zabezpieczenie cmentarza, odnowienie pomnika i uporządkowanie terenu. Dzięki tym działaniom miejsce to odzyskało swoją godność i historyczne znaczenie.
Cmentarz choleryczny na warszawskiej Pradze pozostaje świadectwem trudnej historii miasta oraz walki jego mieszkańców z epidemiami. Jest również symbolem pamięci o tych, którzy padli ofiarą jednej z najgroźniejszych chorób XIX wieku.
