Wśród warsztatów i myjni samochodowych przy ulicy Wysockiego skrywa się niewielki, ale znaczący fragment warszawskiej historii komunikacji miejskiej. Dawna pętla tramwajowa Pelcowizna, dziś niemal zapomniana, została częściowo odtworzona dzięki staraniom pasjonatów historii Bródna. Przywrócono fragment torowiska wraz z symbolicznym przystankiem, przypominając o dawnych trasach stołecznych tramwajów.
Pierwsze linie tramwajowe na Nowym Bródnie
Historia komunikacji miejskiej w tej części Warszawy sięga 1920 roku. Wówczas wojsko zwolniło używane przez siebie autobusy, które zaczęły obsługiwać linie uzupełniające istniejącą sieć tramwajową. Popularna „jedynka” kursowała ze Strzeleckiej na Nowe Bródno, „dwójka” łączyła Dworzec Gdański z Marymontem, a „trójka” prowadziła od placu Zamkowego do Dworca Wschodniego przez Stare Pragi. Choć ówczesne autobusy nie zapewniały komfortu podróży, ze względu na twarde zawieszenie i lite ogumienie, stanowiły pierwszy krok w kierunku rozwoju komunikacji miejskiej w tej okolicy.
Pierwszy tramwaj na Pelcowiznę
Przełomowym momentem był 28 grudnia 1924 roku, kiedy to o godzinie 12:35 z placu Teatralnego ruszył pierwszy tramwaj linii 21 do Nowego Bródna – Pelcowizny. Regularne kursy rozpoczęły się następnego dnia, od godziny 7 rano do 22:05 wieczorem. Trasa wiodła przez Odrowąża, Białołęcką i Poborzańską, lecz z biegiem lat ulice te zmieniały swoje nazwy i przebieg, co dziś może utrudniać lokalizację dawnej trasy.
Ślad po dawnej Białołęckiej można odnaleźć w przebiegu ulicy Ogińskiego, którą w prosty sposób można połączyć z jej obecnie istniejącym fragmentem. Architekt Zygmunt Kupniewski wspomina, że w latach 30. tramwaj linii 12 lub 21 mknął niezabudowanym odcinkiem torowiska wzdłuż cmentarzy – żydowskiego i rzymskokatolickiego – aż do charakterystycznego gmachu Związku Zawodowego Dozorców Domowych (obecnie Zespół Szkół im. Piotra Wysockiego).
Zmiany tras i rozwój komunikacji w okresie międzywojennym
Od 1928 roku pętla Odrowąża zaczęła służyć tramwajowi linii 6, a trzy lata później wydłużono linię 21 do Cmentarza Wolskiego. W 1933 roku Bródno zyskało również tramwaj nocny, który w 1937 roku oznaczono numerem 80. Istotne zmiany zaszły w grudniu 1938 roku, kiedy to wyprostowano trasę linii 21, likwidując torowisko na Białołęckiej i Poborzańskiej na rzecz bezpośredniego połączenia Odrowąża z Wysockiego.
Tramwaje w czasie wojny i odbudowa po 1945 roku
W czasie II wojny światowej Niemcy przejęli kontrolę nad stołecznym transportem. Pod nazwą Ostbahn eksploatowano linie tramwajowe obsługiwane przez sprowadzone z Pskowa wagony w kolorze zielonym. Po wojnie, już w lipcu 1945 roku, odbudowane trasy tramwajowe powróciły na Bródno, a w 1950 roku zakończono przekuwanie torów na standardowy rozstaw 1435 mm, co umożliwiło dalszy rozwój komunikacji tramwajowej.
Modernizacja Bródna i zmierzch trasy na Pelcowiznę
Lata 70. XX wieku przyniosły istotne zmiany na Bródnie. Powstające osiedle mieszkaniowe wymusiło przeorganizowanie układu ulic i tras komunikacyjnych. Ulica Wysockiego została wyprostowana, a część Białołęckiej wchłonęła nowo poprowadzona ulica Ogińskiego. Centrum dzielnicy przesunęło się w okolice Rembielińskiej, a w 1971 roku uruchomiono nową linię tramwajową do pętli Żerań Wschodni, co doprowadziło do likwidacji starej trasy do Pelcowizny. W jej miejsce wprowadzono linię autobusową 176.
Dziś jedyną pamiątką po dawnych trasach tramwajowych w tym rejonie jest odtworzony fragment torowiska i przystanku przy ulicy Wysockiego. Dzięki staraniom miłośników historii dzielnicy to miejsce znów przypomina o dawnych czasach, gdy tramwaje były nieodłącznym elementem krajobrazu Pelcowizny.
