W toku nadzorowanego przez Prokuraturę Okręgową w Warszawie śledztwa ustalono, że kradzieży starodruków z Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, w tym pierwszych wydań dzieł rosyjskojęzycznych autorów takich jak Aleksander Puszkin, Iwan Kryłow, Nikołaj Gogol, Michaił Lermontow, dokonała międzynarodowa grupa przestępcza, działająca na terenie całej Europy, w skład której wchodzili obywatele państw bloku wschodniego. Wartość skradzionych woluminów z BUW oszacowano na kwotę 3.825.600 zł.
W ramach współpracy międzynarodowej, w tym na wniosek strony polskiej, powołano Międzynarodowy Zespół Śledczy, JIT “Puszkin”, którego celem jest koordynacja działań śledczych w tej sprawie.
Prokurator prowadzący śledztwo wraz przedstawicielami Centralnego Biura Śledczego Policji Zarząd w Warszawie przeprowadzili we wrześniu 2025 r. czynności przesłuchania na terenie Litwy podejrzanego, obywatela Gruzji, Mikhail Z., który jest osadzony w areszcie litewskim do dyspozycji sądu w Wilnie. Podejrzany przyznał się do kradzieży wszystkich starych książek z BUW i złożył obszerne wyjaśnienia, w których opisał swój sposób działania. Z jego relacji wynika, iż działał na zlecenie Rosjanina, który wskazywał podejrzanemu, kradzieżą których książek był zainteresowany. Rosjanin ten organizował zbyt książek skradzionych z BUW na terenie Federacji Rosyjskiej. Według ustaleń śledztwa zbyt ten odbywał się m.in. w drodze aukcji organizowanych w Domu Aukcyjnym “Litfond” w Moskwie i Petersburgu. Podczas aukcji tych świadkowie zidentyfikowali niektóre dzieła jako skradzione z Polski. Podejrzany Mikheil Z. wyjaśnił, że zapisywał się jako czytelnik biblioteki i przeglądał podobne stare książki na terenie bibliotek narodowych lub uniwersyteckich w innych stolicach europejskich, w tym w Pradze i Wilnie. Aktualnie trwa weryfikacja zakresu współpracy podejrzanego Mikheila Z. z pozostałymi podejrzanymi w sprawie, którzy według ustaleń śledztwa tworzyli gruzińską zorganizowaną grupę przestępczą ukierunkowaną na kradzieże XIX-wiecznym książek rosyjskojęzycznych z państw europejskich i ich przemyt do nabywców w Rosji.
Przypomnijmy, że wcześniej podejrzany Mikhail Z nie przyznawał się do zarzutów współudziału w kradzieży 78 starodruków z BUW, czego miał się dopuścić od grudnia 2022 r. do 16 października 2023 r. ani do udziału w zorganizowanej grupie przestępczej specjalizującej się w kradzieży rosyjskojęzycznych starodruków.
W toku śledztwa w ramach udzielonych stronie polskiej międzynarodowej pomocy prawnej gruzińskie organy ścigania dokonały zatrzymań dwóch zidentyfikowanych na terenie Polski dwóch osób (kobiety i mężczyzny) – obywateli Gruzji i ogłosiły im zarzuty udziału w zorganizowanej grupie przestępczej oraz kradzieży mienia znacznej wartości o szczególnym znaczeniu dla kultury, w postaci pięciu starodruków z BUW. Podejrzana Anna G. przyznała się do kradzieży z października 2023 r. dokonanej w Warszawie, zaś podejrzany Mate T. nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów i odmówił składania wyjaśnień. Z ustaleń śledztwa wynika, że książki, które skradła Anna G., były falsyfikatami, które wcześniej podmienił podczas przeprowadzonych przez siebie kradzieży Mikheil Z.
Aktualnie trwa pozyskiwanie informacji od strony gruzińskiej, jakie czynności procesowe podjęto względem pozostałych osób podejrzewanych w związku z ustaleniami polskiej prokuratury oraz co do pozostałej liczby książek, które zostały skradzione. Prokuratura gruzińska przesłała do polskiej prokuratury materiały z własnego śledztwa, w tym protokoły przesłuchań podejrzanych, którzy brali udział w kradzieży starodruków z BUW, a także powiadomiła, że podczas przeszukań na terenie Gruzji zabezpieczono określoną liczbę zabytkowych książek, której lista została udostępniona. Obecnie zabezpieczone książki są poddawane oględzinom celem ustalania źródeł ich pochodzenia. Polska prokuratura zwróciła się o przesłanie zdjęć zabezpieczonych książek celem umożliwienia przez polskiego biegłego weryfikacji, czy pochodzą one z BUW.
Trwające postępowanie przygotowawcze zmierzać będzie do ustalenia, gdzie znajdują się skradzione z BUW starodruki, w celu podjęcia w przyszłości działań zmierzających do restytucji tych dóbr kultury.
Rzecznik Prokuratury Okręgowej w Warszawie
Prokurator Piotr Antoni Skiba
