Gazowe latarnie uliczne stanowią nieodłączny element historii Warszawy, dodając jej niezwykłego uroku i nostalgicznej atmosfery. Ich historia sięga połowy XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy rozświetliły warszawskie ulice.
Historia gazowych latarni w Warszawie
Pierwsze latarnie gazowe w Warszawie rozbłysły 27 grudnia 1856 roku, oświetlając m.in. ulice Ludną, Książęcą, Nowy Świat, Krakowskie Przedmieście i Plac Zamkowy. Wówczas miasto zyskało 92 latarnie, a już rok później ich liczba wzrosła do 728. Latarnie gazowe stały się symbolem nowoczesności i bezpieczeństwa, stopniowo wypierając tradycyjne latarnie olejowe.
Gdzie znaleźć gazowe latarnie w Warszawie?
Obecnie w Warszawie znajduje się około 240 działających latarni gazowych. Najbardziej znane lokalizacje to:
1. Ulica Agrykola
Jedna z najbardziej urokliwych ulic Warszawy, w całości oświetlona gazowymi latarniami. To jedno z nielicznych miejsc, gdzie nadal można zobaczyć latarnika zapalającego lampy ręcznie.
2. Stara Sadyba
Obszar ten obejmuje ulice Orężną, Jodłową, Kąkolewską, Goraszewską, Godebskiego i Waszkowskiego. Znajduje się tu największe w Polsce skupisko czynnych latarni gazowych – aż 121 sztuk!
3. Stare Bielany
Gazowe latarnie można podziwiać na ulicach Płatniczej, Granowskiej, Szaflarskiej i Cegłowskiej. Dodają one niepowtarzalnego klimatu tej malowniczej dzielnicy.
4. Ulica Kostki-Potockiego w Wilanowie
W tej części miasta zachowało się 11 latarni gazowych, które podkreślają historyczny charakter okolicy.
Jak Działają Latarnie Gazowe?
Latarnie gazowe emitują światło poprzez spalanie gazu ziemnego lub koksowego. Głównym elementem jest tzw. siatka Auera, czyli bawełniana tkanina nasączona związkami toru i ceru. Pod wpływem ciepła zaczyna ona świecić jasnym, białym światłem, co znacząco zwiększa efektywność latarni.
Współczesne latarnie gazowe są wyposażone w elektroniczne systemy sterowania, zawory magnetyczne oraz czujniki zmierzchowe, które automatycznie zapalają i gaszą światło w zależności od pory dnia. W przypadku awarii, nowoczesne mechanizmy automatycznie odcinają dopływ gazu, zapewniając bezpieczeństwo.
Latarnicy – strażnicy miejskiego światła
Dawniej zapalanie i gaszenie latarni gazowych było zadaniem latarników. Przemierzali oni ulice miasta z długimi tyczkami zakończonymi płonącym końcem i ręcznie zapalali lampy o zmierzchu oraz gasili je o świcie.
Choć w większości miejsc proces ten został zautomatyzowany, na ulicy Agrykola tradycja ręcznego zapalania latarni jest nadal kultywowana. Każdego wieczoru można tam zobaczyć latarnika w historycznym stroju, który zapala lampy, dodając magii tej części Warszawy.
Podsumowanie
Gazowe latarnie w Warszawie są nie tylko świadectwem dawnej techniki oświetleniowej, ale także żywym elementem dziedzictwa kulturowego miasta. W dobie nowoczesnego oświetlenia elektrycznego nadal przyciągają uwagę mieszkańców i turystów, przypominając o dawnych czasach i tradycjach miejskich.
W 2008 r. na zlecenie Stołecznego Konserwatora Zabytków wykonano inwentaryzację zabytkowych warszawskich latarni gazowych, które zostały wpisane do rejestru zabytków. Obecnie ich stan prezentuje się następująco: model z 1856 r. – 168 szt., model z 1933 r. – 6 szt.
